Halkın sağlığını koruyan, ülkenin sağlık geleceğinin garantörü olan Aile hekimliği uygulamasına inanıyoruz. Bu inancımız gereği Aile hekimliği Çalışanları sendikasın kurduk. Sendikamız Aile hekimliğinde çalışan Aile hekimleri ve Aile sağlığı çalışanlarımdan teşekkül etmektedir. Aile hekimliği çalışanları olarak öncelikli görevimiz koruyucu hekimlik uygulamaları ve periyodik muayenelerle erken teşhis ve yine öncelikle erken teşhis ile davranış değişiklikleri oluşturmak, erken müdahale ile olabildiğince ilaç kullanmaksızın tedavi etmektir. Koruyucu hekimlik insancıl yaklaşım olduğu gibi en ekonomik sağaltım yaklaşımıdır. Aşı ile bir hastalıktan korunma sağladığımızda ekonomiye ortalama 10 kat artı değer kazandırıyoruz. Hem insani duyarlılık ve hem ekonomik yaklaşım birinci basamağa yatırım yapmak ve güçlendirmeyi emretmektedir. Ancak gerçeklik maalesef böyle değildir.
2022 bütçesinde Aile hekimliği hizmetleri için ayrılan bütçe %29 artırıldı. Ancak Bakanlık bütçesi içindeki payı ise son 3 yılda şu şekilde oldu: 2020: %18, 2021: %14, 2022: %12. Rakamlar açıkça gösteriyor ki tedavi edici hekimlik uygulamaları yeni gözde oldu. Koruyucu hekimlik ikinci plana atıldı. İşletmeleri yabancı şirketlere verilen şehir hastaneleri albenisi maalesef gerçekliği ortadan kaldırdı. Bu anlayış Aile hekimliği çalışanlarının yıllar içerisinde büyük hak ediş kayıplarına yol açmasına neden oldu. Tüm çalışanlarında olduğu gibi Aile hekimliği çalışanları da yıllar içerisinde enflasyon altında yapılan zamlar dan nasibini aldı. Hatta kamuda çalışıp da asgari ücretin altında maaş alan belki de tek meslek grubu haline getirdi. 2021 yılında o nüfus için Aile hekimi 4900, ASÇ 2700 tl hak ediş almışlardır. Elbette nüfusları artarsa ek ödemelerle maaşlarında artış olacaktır. Ancak asgari ücretin altında çalışan ASÇ , yoksulluk sınırında çalışan Aile Hekimini uygulamaya nasıl dahil edeceksiniz ?. 3700 ler seviyesinde olan kayıtlı kişi sayısını kendi hedefiniz olan 2500 lere nasıl düşürecekseniz? Türkiye genelinde %10 lar seviyesin de olan ASÇ açığını nasıl kapatacaksınız? Uygulamayı tıkayan bu ödeme sistemi ivedilikle değiştirilmelidir. 0 nüfusa hak ediş asgari ücretin kesinlikle üzerinde ve işçi maaşları civarında olmalıdır. Aile hekimliği uygulamasının sürdürülebilmesi için maaşlarda güncelleme elzemdir. Tüm Kamu sağlık çalışanlarına hak ettiği ücret artışını almalıdır.
Pandemi sürecinde en çok yıpranan, yorulan, can kaybına uğrayan sağlık çalışanlarıdır. Bu konuda tüm toplumda konsensus vardır. Buna rağmen bu süreçte adeta bizimle alay edilmiştir. Veriyoruz denilen ek ödemeler imkânsız kriterler konularak ya hiç verilmemiş ya da telaffuz edilen rakamların çok çok altında kalmıştır. Pandeminin başındaki alkış kampanyaları geçim derdimize deva olmadı. Alkışlarla çıkarılan şiddet yasası HAGB maddesi ile bizi şiddetten korumadı. Çok çalıştık, en büyük riski aldık. Almaya devam ediyoruz. Ancak alay edilmeyi de hiç hak etmiyoruz.
Mecliste torba yasa görüşmeleri yapılırken aniden hekimlere 2500- ile 5000 tl arasında zam yapacak kanun tasarısı torba yasaya eklendi. Bir gün sonrasında bakan bey açıklama yaparak bunun emekliliğe yansıyacak bir iyileştirme olduğunu söyledi. Tek hekimlere yapılmasının ilanı ile diğer sağlık çalışanları tepki gösterdi. Çalışma barışı bozuldu. Yeniden düzenleme yapıp gündeme alacağız denen yasa tasarı kayıplara karıştı. Komisyona sevk ettik denilen yasa taslağı kayıplara karıştı. Aldığımız bilgilere göre hiçbir komisyonda bu taslak görüşülmüyor. Bizimle yine alay edildi. Hakkınız ödenmez dediler. Tek durdukları söz bu oldu ve ödemediler.
Türkiye’de 1000 kişiye 1,5 doktor düşmektedir. AB ortalaması 1000 kişiye 3,3 doktor düşmektedir. Tıbbı malzeme ve yatak sayısı olarak da AB ortalamasının yine altlarındayız. Buna rağmen Pandemi de insanüstü çalışma ile en az sorun yaşanılan ülkelerden biri olduk. Zaten çok çalışmaya alışkındık alın terimizi sonuna kadar akıtarak en hafif hasarla Pandemi savaşına devam ediyoruz. Karşılığında da algı yönetimi dışında yeterli bir ek ödeme ve maaşlarda iyileşme almadık. Ancak biz sağlık çalışanları az çok düşünen biz meslek grubuyuz. Kendimize yapılanı da asla unutmayız. Bu tür alaylar ve algı yönetimleri, şiddete seyirci kalınması, maaşlarımızda ki erime özellikle genç meslektaşlarımızı yurt dışında çalışmaya itti. Türkiye’den yurt dışına giden hekim sayısı son 10 yılda 25 kat arttı. Meslek ehliyeti olarak bilinen “Good Standing (İyi Hâl) belgesi alabilmek için Türk Tabipleri Birliği’ne (TTB) başvuran hekim sayısı, 2010’ların ilk yıllarında 40 civarıyken, 2020’de 1000’e yaklaştı. 22 Aralık 2021 tarihi itibarı ile bu sayı 1361 sayısına ulaştı. Bir doktor yetiştirmenin Almanya için maliyeti 300 bin euro. Bu hekimlerin yarısı da Almanya ya gitti. Almanya’yı her bir hekimin için 300 bin euro maliyetten kurtardık. Artık ülkemiz için bir şeyler yapmamız gerekmiyor mu? Daha ne bekleniyor? İnsanca çalışma koşulları ve emeğin karşılığı ücretlendir me bu kadar zor mu? Değerlerimiz yitip gidiyor. Yönetenler maalesef izliyor.
Son bir yıllık süreçte doğalgaz yüzde civarı zam gördü. Yeni yılda elektriğe % zam geldi. Yine son bir yılda cerrahi eldiven 25 den 75 TL ye, gazlı bez 225 TL den 600 TL ye, Batikon 25 TL den 60 Tl ye, Defibrilatör pedi 270 tl den 580 Tl ye yükseldi. İstanbul’da kiralar % 78 oranında, Türkiye de ortalama %50 arttı. Asgari ücret %40,6 oranında artırıldı. Bu rakamlar Aile hekimliği çalışanlarını direk ilgilendiren rakamlardır. Aile hekimleri hekimlik mesleğinin yanı sıra işletmecidirler. Kira öderler ve Aile Sağlığı merkezinde gördüğünüz her şeyin ücretini ödeyerek tedarik ederler. Kiralardaki aşırı artış şahıslardan kiralanan ASM binalarında mülk sahiplerinin iştahını kabarttı. Aşırı zam talepleri ve binayı yıkıp yenisi yapacağım rantı birçok ASM’yi kapanma noktasına getirdi. Aile hekimleri alt işveren statüsü ile temizlik için personeli ve sınıflama için kriterler uygun ise göre sağlık personeli çalıştırabilir. Tüm bu giderler için cari gider ödemesi adı altında ödeme alırlar ve bu ödemeler için yıllık artış memur maaş zammına göre yapılır. Yukardaki verdiğimiz örnekler her geçen yılın tekrarıdır ve cari giderlerin uygulamanın sürdürülmesi için kritik sınırlara dayandığının kanıtıdır.
2022’nin ilk sabahına yüzde 36,20’lik vergi, ceza ve harç zamlarıyla uyandık. Bu zam oranları enflasyonun en az bu rakamlar seviyesinde olduğunun göstergesidir. Artık sonun başlangıcını yaşıyoruz. TUİK enflasyon rakamları bizi realitemizle asla örtüşmemektedir. Yıllık açıklanan TUİK enflasyonları ASM lerin bir işletme olarak devamını imkânsız hale getirmiştir. Gerek hak ediş kayıpları, gerekse yetersiz cari artış, yeni açılan ASM lerde asgari ücretin altında veya yoksulluk sınırındaki maaş aile hekimliği uygulamasından kaçışları hızlandırmıştır. Kamuda çalışan hekim, ebe ve hemşireler Aile hekimliği uygulamasına geçiş tercihlerini sonlandırmıştır.
Aile hekimliği Çalışanlarının hak edişlerinin ve cari ödemelerin hesaplama yöntemleri Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği ile belirlenmektedir. 01/07/2021 tarihinde yayınlanan yönetmelik maalesef maddi kayıplarımızı ve kaygılarımızı karşılama çok yetersizdir. Sosyo ekonomik gelişmişlik katsayındaki yapılan değişiklik özellikle taşrada görev yapan Aile hekimliği çalışanlarına yayınlandığı andan itibaren maddi kayıplar yaşatmıştır. Taban ödeme ile yapılan değişikler Aile hekimliği çalışanlarına yine asgari ücret altında veya yoksulluk sınırında yaşamayı layık görmüştür. Hak ediş kayıplarımıza deva olmayan yönetmelik ayrıca özlük haklarımızda büyük kayıplara neden olmuş yönetenlere verdiği geniş yetkilerle sözleşmelerimizi keyfiyetle sonlandırma hakkı vermiştir. Yine aynı yönetmelik Aile hekimliği çalışanlarından keyfiyete bağlı hak ediş kesintisi yapmanın önünü açmış ve kesintilerin kesinti yapanların döner sermayelerine aktarılmasının önünü açmıştır. Başarısızlık tüm bileşenlerindir. Aile hekimliği çalışanlarının hak edişlerinden yapılan kesintilerin bakanlık döner sermayesine dolayısı ile de yönetenlere aktarılmasının yasal ve mantıksal açıklaması var mıdır? Aile hekimliği çalışanlara her işlemde negatif performans uygulamak ve maliye den alınan paranın halk sağlığı genel müdürlüğü döner sermayesine aktarmak bizce kesinlikle yasal değildir. Çalışma barışını bozan en temel nedenlerdendir. Ne yapmalı?
-Ödeme ve sözleşme yönetmeliği derhal kaldırılmalıdır. Aile hekimliği uygulaması alanında faaliyet gösteren STK larla birlikte yeni bir ödeme sözleşme yönetmeliği hazırlanmalıdır.
-Meclise sunulan ek ödeme kalemlerini maaşlara yansıtan yasa tasarısı derhal meclis komisyonlarına sevk edilmeli aile hekimliği çalışanları bu kapsama alınmalı en az 2500-5000 TL tutar (eğitim durumu, çocuk sayısı, çalışılan yıl sayısı vs kriterlere göre ) emekliliğe yansıtılmalıdır.
-Aile hekimliği uygulamasının sürdürülür olması için memur maaş zammı enflasyon oranı artı en az yüzde elli iyileştirme olmalıdır.
-Aile hekimliği çalışanlarından yapılan kesintilerin döner sermayeye aktarılmasından derhal vazgeçilmelidir.
-Hak ediş ve cari gider ödeme kalemleri diğer kamu çalışanları ile farklılık göstermektedir. Yıllık memur maaş zam oranları ihtiyacı karşılamamaktadır. Aile hekimliği çalışanlarının hak ediş görüşmeleri Aile hekimliği alanında faaliyet gösteren ve en çok üyesi olan Sendika ile yapılmalıdır.
